बायपास
पुण्यात ५००
महाराष्ट्रात २०००
भारतात १००००
प्रत्यक्ष शस्त्रक्रिया आणि आधीच्या व नंतरच्या तपासण्यांचा मिळून एकूण खर्च १,२५०००/- ते १,५००००/- रूपये येतो.

बलून/स्टेन्ट ऍंजिओप्लास्टी
पुण्यात ३५०
महाराष्ट्रात १०००
भारतात ६०००
ही शस्त्रक्रिया आणि आधीच्या व नंतरच्या तपासण्यांचा मिळून एकूण खर्च साधारण वरीलप्रमाणेच येतो. आपल्या देशात हृदयविकार झपाट्याने वाढतो आहे आणि हृदयशस्त्रक्रियेचा खर्च सामान्यांना परवडणारा नाही या दोन गोष्टी यावरून ठळकपणे लक्षात येतात.

या पुस्तकात हृदयविकाराच्या कोणत्या प्रकारचा विचार केला आहे?
हृदयविकार या संज्ञेमध्ये हृदयाच्या अनेक प्रकारच्या दुखण्यांचा समावेश होतो. ऍनजायना पेक्टोरिस (Angina pectoris -हृदयाला पुरेसा रक्तपुरवठा न झाल्यामुळे छातीत, पाठीत, मानेत, हातात किंवा यापैकी एखाद्या ठिकाणी वेदना होणे), आर्टिरिओ स्क्लेरॉसिस Areterio sclerosis - शुध्द रक्तवाहिन्यांची/धमन्यांची लवचिकता कमी जाऊन त्या कडक होत जाणे), कार्डिऍक अरेस्ट (Cardiac arrest - हृदयक्रिया बंद पडणे), कॉरोनरी हार्ट डिसाज्‌ (Coronary heart disease - हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या धमन्यांमध्ये अडथळा येणे किंव्या त्या चिंचोळ्या होणे), व्हॉल्व्यूलर हार्ट डिसीज्‌ (Valvular heart disease - हृदयातील झडपेचा आजार) ही आणि हृदयाशी संबंधित इतरही अनेक दुखणी हार्ट डिसीज्‌ (Heart disease म्हणजे हृदयविकार किंवा हृद्रोग या मथळ्याखाली येतात.

यापैकी कॉरानरी हार्ट डिसीज्‌ म्हणजे हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या धमन्यांच्या आजारामुळे, त्या चिंचोळ्या झाल्यामुळे किंवा त्यांच्यात अडथळे निर्माण झाल्यामुळे होणाऱ्या हृदयविकाराचा आणि त्याच्या परिणामांचा, तसंच त्याच्यावरील उपायांचा विचार आपण इथे करणार आहोत.

हृदयविकार हे फक्त शारीरिक किंवा कायिक दुखणं नसून ते मनो - कायिक म्हणजे शरीराचं आणि मनाचं एकत्रित दुखणं आहे. शरीराइतकाच हृदयाचाही हे दुखणं होण्याशी संबंध असतो. म्हणजे हृदयातील भावनांचा, मनातील भावनांचा दुखणं होण्यात खूप मोठावाटा असतो, असा डीन ऑर्निश यांना विश्वास वातत असल्यामुळे त्यांच्या कार्यक्रमात त्यांनी इतर गोष्टींबरोबरच हृदय मोकळं करण्यावर म्हणजे मन मोकळं करण्यावर भर दिलेला आहे. त्यांच्या कार्यक्रमाचा मोठा भाग हा ‘Opening your heart' programme (ज्याला मराठीत ‘तुमचं मन मोकळं करण्याचा कार्यक्रम असं म्हणता येईल) या नावानंच राबवला गेला होता. माणसाला बहुतेक सर्व दुखणी मनोकायिक स्वरूपाचे असतात या मताला हल्ली दिवसेंदिवस अधिकाधिक पुष्टी मिळू लागली आहे. रोग होण्यात आणि तो बरा होण्यात, कोणतंही दुखणं निर्माण होण्यात आणि ते नष्ट होण्यात, दोन्हींमध्ये शरीराइतकाच आपल्या मनाचाही वाटा असतो.

ऑर्निश यांच्या कार्यक्रमात या दोन्हींची हाताळणी अपारंपारिक पध्दतीनं करून हृदयविकार कमी होऊ शकतो, त्याचा परतावा होऊ शकतो, त्याची पिछेहाट करता येते, हे त्यांनी दाखवून दिलं आहे. त्यांच्या कार्यक्रमात भाग घेणाऱ्या रूग्णांना या कार्यक्रमामुळे बरं तर वाटू लागलंच पण त्यांच्या हृदय धमन्यांमध्ये तयार झालेले अडथळे प्रत्यक्ष मोजता येण्याइतक्या प्रमाणात कमी झालेले आढळून आले.

या कार्यक्रमावर आधारित अशा डॉ. हिरेमठांच्या कार्यक्रमातही हीच गोष्ट आढळून आलेली आहे. रूग्णांपैकी काही रूग्णांचा हृदयविकार थोड्या प्रमाणात तर काही रूग्णांचा विशेष प्रमाणात कमी झाल्याचं प्रत्यक्ष चाचण्यांमध्ये आढळून आलं आहे. शिवाय, Feeling of well-being म्हणजे बरं वाटणं असं ज्याला म्हणतात ते तर जवळ जवळ सर्वच रूग्णांच्या बाबतीत प्रत्ययास आलेलं आहे. असं ‘बरं वाटणं’ हे या कार्यक्रमाचं मोठं यश म्हणाता येईल. हृदयविकार कमी होऊ लागला, त्याचा परतावा हो‍उ लागला तरी कधी ना कधी मृत्यू हा येणारच असतो, हृदयविकार नसणारी व्यक्तीसुध्दा केव्हा ना केव्हा मृत्यूप्रत जाणारच असते. जन्माला आलेला जीव हा मरणार असतोच. मात्र जन्मापासून मृत्यूपर्यंतचा काळ जास्त्तीत जास्त निरोगी आणि सुखी व्हावा असा आपला प्रयत्न असतो.

हृदयविकार झाल्यानंतरसुध्दा आयुष्य चांगलं जावं अशीच प्रत्येकाची इच्छा असते. या इच्छेप्रमाणे चांगल जीवन जगता येईल, सतत मृत्यूच्या भीतीखाली न राहता मोकळेपणानं जीवनाचा आनंद लुटता येईल. मात्र त्यासाठी आपली जीवनशैली बदलावी लागेल. आपल्या सवयीच्या झालेल्या काही गोष्टी सोडून द्याव्या लागतील. तर काही नवीन गोष्टींची सवय लावून घ्यावी लागेल. पण हृदयविकारांच्या झटक्याची धास्ती सतत मन020;हे ठरवणं आणि तसा प्रयत्न करणं हे मात्र आपल्या हातात असतं.

आपलं हृदय हे साधारणपणे आपल्या वळलेल्या मुठीएवढं असतं. हे एवढंसं हृदय जन्मल्यापासून मरेपर्यंत अखंड काम करत असतं, अजिबात न थांब&#ात बाळगून जगण्यापेक्षा आपल्या जीवनशैलीमध्ये थोडा बदल करून निर्वेधपणे आणि आनंदानं आयुष्य जगणं हे केव्हाही अधिक चांगलं नाही का? जन्म आणि मृत्यू आपल्या हातात नसला तरी आयुष्य कसं जगायचं.ता. (ते काही क्षणांसाठी जरी थांबलं तरी सर्वांच्या तोंडचं पाणी पळतं आणि ते परत चालू व्हावं म्हणून तज्ज्ञांची धावपळ सुरू होते.)