आरोग्य.कॉम
  • मुखपृष्ठ
  • पर्यायी उपचार पद्धती
    • आयुर्वेद
    • होमिओपॅथी
    • निसर्गोपचार
    • अ‍ॅक्युप्रेशर
    • अ‍ॅक्युपंक्चर
    • अरोमा थेरपी
    • बॅच फ्लॉवर औषधे
    • घरगुती उपाय
    • मसाज
    • योग
    • ध्यान
    • रेकी
    • संमोहन
    • बॉडीवर्क
  • आजार आणि रोग
    • सामान्य आजार
    • संसर्गजन्य आजार
    • विशिष्ट आजार
  • कुटुंबाचे आरोग्य
    • पुरूषांचे आरोग्य
    • वृध्दांचे आरोग्य
    • महिलांचे आरोग्य
    • मुलांचे आरोग्य
    • किशोर आरोग्य
    • प्रथमोपचार
    • तंदुरूस्ती
    • पोषक पदार्थ आणि अन्न
    • पाळीव प्राणी
  • आरोग्य संपदा
    • वैद्यकीय करियर
    • ग्रामिण आरोग्य
    • हॉस्पिटल्स
    • रुग्णहक्क समिती
    • आरोग्यासाठी टिप्स
  • विमा
    • आरोग्य विमा
    • वैद्यकीय नैतिकता
    • टेलीमेडिसीन
    • इच्छामरण
  • लैंगिकता
    • लैंगिकता म्हणजे काय?
    • लैंगिक शिक्षण
    • गर्भधारणा
    • विवाह
    • कामजीवन आणि अपंगत्व
    • मासिकपाळी
    • ट्रान्ससेक्शुअ‍ॅलिझम
    • शरीरभाषा
    • लैंगिकतेपार
    • फेटिशीझम
    • लैंगिक संवेदना गोठणे
  • स्व-मदतगट
    • एपिलेप्सी
    • स्किझोफ्रेनिया
    • पार्किन्सन्स
    • व्यसनमुक्ती
    • स्थुलता
    • कर्करोग
    • नैराश्य
    • अपंगत्व
    • मुत्रपिंड स्व-मदतगट
    • सेतू
    • कोड - पांढरे डाग
    • सहचरी मदत गट
Aarogya.com
English | ગુજરાતી | नोंदणी | लॉग-इन
  • मुख्यपृष्ठ
  • कुटुंबाचे आरोग्य
  • मुलांचे आरोग्य
  • नवजात शिशू आणि स्तनपान

नवजात शिशू आणि स्तनपान

  • Print
  • Email
Details
Hits: 15093
Page 1 of 2

जन्मल्यानंतरच्या पहिल्या वर्षात मुलाची वाढ व विकास अधिक गतीने होत असतो. सर्वसाधारपणे मुलाच्या जन्मानंतर त्याचे वजन पहिल्या चार महिन्यात दुपटिने वाढते. तर त्याच्या पहिल्या वाढदिवसापर्यंत त्यात तिप्पटिने वाढ होते. अशी आश्‍चर्यजनक वाढ होण्यासाठी पौष्टीक आहाराबरोबरच बाळाला आनंदी वातावरणही मिळाले पाहीजे. त्याच बरोबर वाळ गुटगुटित होण्यासाठी पाणी, जीवनसत्वे, प्रथिने, खनीजे, मेदयुक्त पदार्थ असे जवळपास ४० पौष्टिक घटक त्याला त्याच्या आहारातुन दिले गेले पाहिजेत. गर्भाची पुर्ण वाढ होवून मुलाचा जन्म झालेला असेल तर त्या बालकाच्या शरीरात सुरूवातीला काहीकाळ पुरेल असा पोषक मुल्यांचा विशेषत: पाण्याचा पुरेसा साठा असतो. दुसऱ्या अथवा तिसऱ्या दिवसापासुन तुमच्या बाळाला पाणी व पोषक मुल्यांची गरज भासत असते.

जन्मापासुन चौथ्या महिन्यापर्यंत

Feeding स्तनपान

‘स्तनपान हाच बाळासाठी सर्वोत्तम आहार होय. परंतू काही आरोग्यविषयक तक्रारी असल्यास किंवा पहिलटकरणींना पुन्हा त्यांच्या कामास सुरूवार करायची असल्याने त्यांना बाळाला पुरेसे स्तनपान करता येत नाही. अशावेळी काही माता बाटलीतील दुधाची मदत घेतात. ज्या बायका मुलांना अंगावर दुध पाजतात. त्यांना दररोज किमान ५०० कि. ग्रॅ. कॅलरीजचे गरज असते. या शिवाय ४०० मि. ग्रॅ. कॅल्शियम व २० ग्रॅम प्रथिने तिला मिळालीच पाहिजेत त्यासाठी तिच्या आहारात दुध, दुधाचे प्रदार्थ, अंडी मांस, व ब्रेड मिळालेच पाहीजेत. तसेच ती जेवढ्या प्रमाणात पाणी पिईल तेवढ्या प्रमाणात तिला जास्त दुध सुटेल.

स्तनपानाचे फायदे
मातेच्या दुधात नवजात बालकासाठी आवश्यक ते सर्व पोषकमुल्य असतात. पहिल्या काही आठवड्यात बाळाची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असते. अशा वेळी आईचं दुंध बाळाचे सुक्ष्मजीव जंतु पासुन संरक्षण करते. अंगावर दुध पाजल्याने बाळाला जठरासंबंधी किंवा पोटाचे विकार उद्‌भवत नाहीत.

स्तनपानाचे तोटे
अल्कोहाल, कॅफिन किंवा औषधामधील काही अनावश्यक घटकद्रव्य स्तनपानातुन बाळाच्या शरीरात गेले तर त्याचे काही दुष्परिणाम हो‍उ शकतात. यासाठी स्तनपानाच्या काळात कॅफिन व मद्य यांचे सेवन मातांनी कमी केले पाहीजे व डॉक्टरांच्या सल्यानुसार मोजकी औषधे घेतली पाहीजेत. काहीतरी काम करत असताना बाळाकडे लक्ष देणे शक्य नसल्यास त्यांच्या तोंडातदुधाची बाटली देणे हे तुलनेने सोपे असते. बाटलीचे दुध ही काही मुलांच्या बाबतीतली एक वाईट सवयच बनून जाते. काही मुल तोंडात दुधाची बाटली ठेवूनच झोपतात. तर काहीनां दुधाच्या बाटलीशिवाय झोपच येत नाही. याचा परिणाम म्हणजे मुलांचे दात लवकर किडतात. कारण दुधात नैर्सगिक शर्करा असते. जिचे आवरण दातावर बसून त्याचा परिणाम दात किडण्यावर होतो.

स्तनपानाच्या वेळा
दर तीन तासांनी बाळाला दुधाची गरज भासते. पहिल्या काही आठवड्यात स्तनपानात अनियमितपणा आला तर मुलाला भुक लागते. परंतू जशजशी त्याची वाढ होत जाते. तसतशी त्याची भुकही वाढल्याने स्तनपानात मातेला नियमितपणा आणावा लागतो.

पाणी
छोटी मुले किंवा प्रौढांच्या प्रमाणेच बाळाला दुधा इतकीच पाण्याची गरज असते. पाण्यामुळे शरीरातील अनावश्यक पदार्थ लघवीवाटे बाहेर टाकण्यास मदत होते. १८ पौंडाच्या वजनापर्यंत बालकांना त्यांच्या एका पौंड वजनासाठी एक तृतीयांश कप पाणी लागते. वजन जास्त असेल तर पाणी कमी लागते. उदा. १२ पौंड वजनाच्या दिवसाला ४ कप पाणी लागेल. यातील बहुतेक द्रवाची गरज स्तनपानातुन भागवली जाते. परंतू उन्हाळ्यात अशा द्रवाची अधिक गरज भासते.

जीवनसत्व व खनीज द्रवांचा पुरवठा
सर्वसाधारण बालकांसाठी आईच्या तसेच बाजारी पावडरच्या दुधात पुरेशा प्रमाणात जीवनसत्वे व खनीजे असतात. जरी मातेच्या किंवा पावडरच्या दुधात ‘क’ जीवनसत्वाचे प्रमाण कमी असले तरी ते लहान मुलाची गरज भागवण्याइतके असते. तरीही आईच्या दुधातील जीवनसत्वे व खनीजे मुलाकडून अधिक शोषून घेतली जातात. बाळाची वाढ पुर्ण झालेली असतील तर अशा बालकाच्या शरीरात सहा महिने पुरेल इतका लोहाचा साठा असतो.

पोटशुल
काही मुले स्तनपानानंतर नेहमीच रडतात, काहीजणांना उलटी येते. हा प्रकार पोटशुलामुळे होतो. आईच्या आहारात काही बाधक पदार्थ आल्यास दुधावाटे ते बाळाच्या पोटात जाउन याचा त्रास बाळाला होतो. बरेचदा मुलांना हा त्रास अनावर होतो. अशावेळी गाणी गाउन किंवा त्यांच्याशी बोलून त्यांना शांत केले पाहिजे.

प्रसन्न, प्रेमळ वातावरण
लहान मुलांना स्तनपानाच्या वेळी मातेच्या चेहऱ्यावर चिंतेचे भाव पटकन कळतात. यावेळी शक्यतो वातावरण आनंदी ठेवावे. कुटुंबाच्या हिताचे निर्णय पालकांनी वेळीच घेणे महत्वाचे असते. मुलाला दुग्धपान करण्यासाठी कोणतीही पध्दत वापरली तरी त्यावेळी आजुबाजुला आनंदी वातावरण हवे. स्तनपान करताना मातेने एखादे गाण गुणगुणावे, थोपटावे किंवा बाळाशी वातावरण खेळते ठेवावे. या प्रेमळ स्पर्शाशिवाय मुलांची योग्य वाढ विकास हो‍उ शकत नाही. घन पदार्थाचा आहार देताना घ्यायची काळजी: घन आहार देताना असे सुचविले जाते की मुल ४ ते ६ महिन्यांचे होई पर्यंत थांबावे. तोपर्यंत मुलाला मान सांभाळता येते व ते ताठ बसु शकते. यामुळे ते चमच्याने भरवलेले पदार्थ नीट ग्रहण करू शकते. ४ ते ६ महिन्यांनंतर मुलांना घन पदार्थातील पोषण मुल्यांची अधिक गरज भासते. या वेळेपर्यंत त्याचे वजन दुप्पटिने वाढलेले असते व त्यांची अन्नाची गरजही वाढलेली असते.

घनपदार्थ कसे द्याल?
घनपदार्थांचा आहार बाळाला हळुहळु द्यावा. सुरूवातीस १ किंवा २ चमचे पुरे एकावेळी एकच नवा पदार्थ त्याला भरवावा. दुसरा पदार्थ भरवण्यापुर्वी काही दिवस पहिला पदार्थ भरवण्याची सवय करावी. त्यामुळे त्याला कोणता पदार्थ बाधतो हे ओळखणे सोपे जाते. भाताच्या पेजेपासुन त्याच्या आहाराची सुरूवात करावी. इतर धान्याच्या तुलनेने भात बाधक असल्याने बरेच आहारतज्ञ बाळाला भात भरवण्याचा आग्रह धरून लोहयुक्त भाताची ते शिफारस करतात. भातातुन लोहाप्रमाणेच कॅलरीज, कार्बोहायड्रेटस्‌, प्रथिने व मेदयुक्त पदार्थ यांचा समतोलपणा राखला जातो. बाळाला प्रथम घनआहार देताना स्पर्शाचेही विशेष महत्व आहे. घनपदार्थ भरताना मुलांना व्यवस्थित धरून ठेवा.

मायक्रोव्हेव व बाळाचे अन्नपदार्थ
बाळाचे अन्नपदार्थ मायक्रोव्हेव गरम करत असताना विशेष दक्षता बाळगली पाहिजे. कारण मायक्रोव्हेव मधे अन्नपदार्थ सारख्याच प्रमाणात गरम होत नाहीत. एखादा भाग अधिक गरम होवू शकतो. मुलाला अन्न भरवताना एखादा चमचा गर्म पदार्थाचा जाउ शकतो. तर पुढचा चमचा थंड पदार्थाचा असु शकतो. प्रत्येक गरम करून देण्याची गरज नाही. ते सामान्य तपमानाचे असले तरी चालते. त्यातुनही गरम करावा. पदार्थ द्यावयाचे असतील तर तो चांगला ढवळुन गरम करावा म्हणजे तो सर्व बाजूंनी सारखा गरम होतो. तरीही तो पदार्थ भरवण्यापुर्वी त्यांची खात्री करून घेवून मगच भरवावा.

  • 1
  • 2

2

मुलांचे आरोग्य

  • लहान वयामध्ये येणाऱ्या अडचणी - शंभर ठळक खुणा व लक्षणे
  • लहान मुले आणि क्रिडाप्रशिक्षण
  • अभ्यासातील दुबळेपणा: प्रमुख कारणे
  • शिकण्यातील दुर्बलता ओळखण्याची लक्षणयादी
  • कानाची, नाकाची स्वच्छता
  • दातांची काळजी
  • कमी वजनाची मुलं
  • ताप का येतो?
  • काही वाईट प्रथांबद्दल
  • आजारी मुलाची काळजी
  • बाळाचे नेहमीचे आजार
  • ‘वरचं खाणं’: घन आहार
  • वरचं दुध
  • बाळाला पाजणं: स्तनपान
  • नवजात शिशू आणि स्तनपान
  • मुलांची भूक आणि आहार
  • बाळ जन्माला येण्याआधी
  • आजी आजोबांसाठी बाळगुटी
  • पालकांसाठी सुचना
  • नवी बाळगुटी : पालकांसाठी!
  • मुलांची शारीरिक वाढ : वजन आणि उंचीची वाढ
  • सुदृढ जीवनशैली : लहान मुलांसाठी

आहार म्हणजे काय?

हआहार म्हणजे काय? स्थूलमानाने आहाराची व्याख्या करायची झाली तर जगण्यासाठी बाहेरून आपण आत ज्या वस्तू घेतो त्याला आहार म्हणतात. आहाराबद्दलच्या शास्त्रीय महितीचा बहुतांशी अभावच आढळतो, पुढे वाचा…

Swine Flu

National Award for Outstanding achievement by a Non-Professional - Tushar Sampat

Introducing Digital Practice for Doctors & Healthcare professionals

विशिष्ट आजार
सामान्य आजार

आरोग्य नेटवर्क

आरोग्य म्हणजे सुदृढता असणे किंवा सुरळीतता असणे. सुदृढता, सुरळीतता आहे किंवा नाही हे जाणून घेण्यासाठी मार्गदर्शन करणे हा या वेबसाईटचा प्रयत्न आहे. आरोग्य.कॉम ही भारतातील आरोग्य विषयक माहिती पुरवण्यात सर्वात अग्रेसर असणा-या वेबसाईट्सपैकी एक आहे. या आरोग्यविषयक माहिती पुरवणा-या साईट्स म्हणजे डॉक्टर नव्हेत. पण आरोग्याविषयी पुरक माहिती व उपचारांचे वेगवेगळे माध्यम उपलब्ध करुन देणारी प्रगत यंत्रणा आहे. या साईटच्या गुणधर्मांमुळे इंटरनेटचा वापर करणा-यांमधे आरोग्य.

» आमच्या सर्व समर्थन गट पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
Pune Aarogya
Digital Media Dedicated to Healthcare of Punekars

वेबसाईटशी लिंक करा

aarogya logo

ईमेल कोड

आमच्या बातमीपत्राचे सदस्यत्व घ्या

 आरोग्य संबंधित नवीन माहिती मिळवा.

स्वास्थ्य साधने

  • हेल्थ डिरेक्टरी
  • संदेश बोर्ड
  • हेल्थ कॅल्क्युलेटर

आरोग्य.कॉम विषयी

आरोग्य.कॉम ही भारतातील एक आरोग्याविषयीची आघाडीची वेबसाईट आहे. ह्या वेबसाईटवर तुम्हाला आरोग्याविषयी जवळ जवळ सर्व वैद्यकीय आणि सर्वसामान्य माहिती मिळण्यास मदत होईल असे विभाग आहेत.

अधिक वाचा...

प्रस्ताव

हे आपले संकेतस्थळ आहे, यात सुधारण्याकरिता आपले काही प्रस्ताव किंवा प्रतिक्रीया असतील तर आम्हाला जरुर कळवा, आम्ही आमचे सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करू

अधिक वाचा...

सदस्यांच्या प्रतिक्रया

“माझे नाव पुंडलिक बोरसे आहे, मला आपल्या साइट मुळे फार उपयुक्त माहिती मिळाली म्हाणून आपले आभार व्यक्त करण्यासाठी ईमेल पाठवीत आहे.!”

  • आमच्या विषयी
  • प्रतिक्रिया
  • गोपनीयता नीति
  • साइट मॅप
  • संपर्क
  • मित्रांशी संपर्क साधा

कॉपीराईट © २०१६ आरोग्य.कॉम सर्व हक्क सुरक्षित.